Nếu bạn mới bắt đầu tìm hiểu về đầu tư tài chính, hẳn sẽ có đôi lần bắt gặp hai khái niệm này. Về cơ bản, cả hai đều là kênh đầu tư phổ biến nhưng cách vận hành và đặc điểm hoàn toàn khác biệt. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ bản chất từng loại hình cùng những so sánh chi tiết dựa trên số liệu thực tế từ thị trường.
Bạn đã bao giờ nghe đến cụm từ “giao dịch Forex” nhưng chưa thực sự hình dung được cơ chế hoạt động? Forex là gì thực chất là việc trao đổi các cặp tiền tệ toàn cầu như EUR/USD hay GBP/JPY. Thị trường này hoạt động 24/5 với khối lượng giao dịch khổng lồ đạt 6.6 nghìn tỷ USD/ngày (theo BIS Triennial Survey 2022). Điều thú vị là bạn có thể kiếm lời từ cả xu hướng tăng và giảm giá trị đồng tiền nhờ cơ chế hai chiều.
Khác với sàn chứng khoán tập trung vào cổ phiếu riêng lẻ, Forex tập trung vào mối quan hệ tương quan giữa các quốc gia. Ví dụ, khi tin tức về lạm phát Mỹ được công bố, cặp USD/JPY lập tức biến động mạnh. Đặc điểm này khiến thị trường ngoại hối nhạy cảm hơn với các yếu tố vĩ mô như chính sách tiền tệ, báo cáo GDP hay diễn biến địa chính trị.
Về mặt thanh khoản, Forex vượt trội hơn hẳn nhờ số lượng người tham gia đông đảo. Trong khi thị trường chứng khoán New York (NYSE) có giá trị giao dịch trung bình 50 tỷ USD/ngày, con số này ở Forex lớn gấp 132 lần. Tính thanh khoản cao giúp nhà đầu tư vào/lệnh nhanh chóng mà không lo chênh lệch giá mua-bán quá lớn.
Yếu tố đòn bẩy cũng là điểm khác biệt đáng chú ý. Các sàn Forex thường cung cấp đòn bẩy 1:500 trong khi chứng khoán phái sinh Việt Nam chỉ cho phép 1:3-1:5. Dù đòn bẩy giúp tăng lợi nhuận tiềm năng, nó cũng đi kèm rủi ro lớn hơn nhiều lần. Một nghiên cứu của JP Morgan chỉ ra 76% nhà đầu tư retail thua lỗ do sử dụng đòn bẩy không hợp lý.
Về thời gian giao dịch, Forex cho phép bạn đặt lệnh bất kỳ lúc nào từ thứ Hai đến thứ Sáu. Trong khi đó, thị trường chứng khoán Việt Nam chỉ mở cửa 4 tiếng/ngày (sáng 9h-11h30, chiều 13h-15h). Tính linh hoạt này phù hợp với người bận rộn muốn tranh thủ thời gian rảnh buổi tối.
Chi phí giao dịch trên Forex thường thấp hơn do cấu trúc spread (chênh lệch giá bid/ask) thay vì phí hoa hồng như chứng khoán. Ví dụ, spread cặp EUR/USD thường chỉ 0.1-1 pip (tương đương 0.0001 USD), trong khi phí môi giới chứng khoán trung bình 0.15-0.5% giá trị lệnh. Tuy nhiên, cần lưu ý swap phí qua đêm nếu giữ lệnh overnight.
Độ biến động (volatility) cũng là yếu tố đáng cân nhắc. Cổ phiếu có thể tăng/giảm 5-10% trong phiên khi có tin công ty, trong khi biến động hàng ngày của các cặp tiền chính thường dưới 1%. Tuy nhiên, với đòn bẩy cao, 1% biến động Forex có thể tạo ra lợi nhuận/thiệt hại tương đương 10-50% vốn.
Theo khảo sát của DailyFX, 3 lý do chính khiến nhà đầu tư chọn Forex là: tiếp cận thị trường toàn cầu (68%), giao dịch linh hoạt 24/5 (57%) và cơ hội từ biến động hai chiều (49%). Trong khi đó, chứng khoán thu hút nhờ tính minh bạch (72%), cơ hội sở hữu doanh nghiệp (65%) và cổ tức (58%).
Dù khác biệt, cả hai thị trường đều yêu cầu kiến thức chuyên sâu. Báo cáo từ FINRA cho thấy 83% người mới tham gia Forex thiếu hiểu biết về quản lý rủi ro. Trong khi đó, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước Việt Nam cảnh báo 61% nhà đầu tư cá nhân mua cổ phiếu theo phong trào mà không phân tích cơ bản.
Cuối cùng, lựa chọn thị trường nào phụ thuộc vào mục tiêu cá nhân. Nếu thích phân tích kinh tế vĩ mô, giao dịch linh hoạt và đa dạng công cụ phòng ngừa rủi ro, Forex có thể phù hợp. Ngược lại, chứng khoán thích hợp cho người muốn đầu tư dài hạn vào doanh nghiệp cụ thể. Dù lựa chọn phương án nào, việc trang bị kiến thức đầy đủ và thực hành trên tài khoản demo luôn là bước khởi đầu thông minh.